(Baochi.edu.vn) – “Ai đứng như bóng dừa, tóc dài bay trong gió. Có phải người còn đó là con gái của Bến Tre?”. Tuy có rất nhiều bài hát về Bến Tre như “Đẹp lắm Bến Tre” của Duy Hải, “Bến Tre xanh biếc quê dừa” của Phan Huỳnh Điểu, hay “Hoa dừa nở giữa Thủ đô” của Quốc Nam nhưng khi nhắc đến vùng đất này, hầu như ai cũng nhớ đến bài “Dáng đứng Bến Tre” của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý với những ca từ quen thuộc.
Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý – Nguồn: Internet
Nhạc sĩ sáng tác một bài hát có thể sống trong lòng công chúng 5 năm là điều đáng để tự hào. Thế nhưng, có bài hát đã gắn bó với người dân Bến Tre, người dân Nam Bộ và nhân dân cả nước đã hơn ba mươi năm – bài hát “Dáng đứng Bến Tre” của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý. Để sáng tác bài hát có giai điệu hay, ca từ đẹp, ghi sâu vào lòng người nghe không phải là chuyện dễ dàng.
5 năm để học làm người Nam Bộ
Từ năm 1976, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý về Bến Tre cùng với vợ chồng nhạc sĩ Lư Nhất Vũ – nhà thơ Lê Giang để nghiên cứu về dân ca Nam Bộ. Trong một bức thư gửi về cho vợ ở Hà Nội, ông đã viết “Em ạ, anh giờ phải bỏ ra dăm năm để học cách làm người Nam Bộ”. Và ông đã bỏ ra 5 năm để thâm nhập, để sống và hiểu cách suy nghĩ, cách nói cũng như phong tục của người dân Bến Tre. Có một lần, ông cùng với bạn bè ngồi uống rượu thì để ý thấy mọi người ngồi xếp bằng và ngồi thành vòng tròn. Anh bạn ngồi kế bên mời ông ly rượu, theo thói quen, ông dùng tay phải để cầm ly rượu thì anh bạn đó hất bỏ rượu và bảo: “Không được!”. Ông thắc mắc tại sao và hỏi làm thế nào mới được thì anh đó trả lời rằng: “Tôi đưa tay phải thì anh phải lấy bằng tay trái để đưa trực tiếp vào tim mình”. Từ đó, ông học được cách uống rượu của người Bến Tre và dần dà đã thông thạo được mọi thói quen sinh hoạt của người dân nơi đây.
Một đêm làm nên ca khúc bất hủ
Về Bến Tre, ông được nghe chuyện của bà Nguyễn Thị Định, người con gái kiên cường dũng cảm cùng với Đội quân tóc dài đã làm nên phong trào Đồng khởi, khiến quân thù khiếp đảm. Còn có những cây dừa nghiêng mình theo gió, chịu biết bao nhiêu đạn lửa mà vẫn kiên cường. Càng ngày, ông càng thần tượng bà Ba Định, thần tượng Đội quân tóc dài và cả những cây dừa. Theo ông, đó là những hình tượng “đẹp hơn nhiều tiểu thuyết”. Ông không biết là mình yêu Bến Tre từ lúc nào và coi mình như là người con được sinh ra ở vùng đất này. Thế rồi, trong thời gian rất ngắn, chỉ một đêm của năm 1980, ông đã sáng tác nên bài hát “Dáng đứng Bến Tre”. Nhanh đến nỗi vợ chồng nhạc sĩ Lư Nhất Vũ – nhà thơ Lê Giang cũng phải giật mình.
Chăm chút cho đứa con tinh thần
Sau khi sáng tác xong, ông hát cho một đứa cháu nghe “Ai đứng như bóng dừa, tóc dài bay trong gió? Có phải người còn đó là con gái của Bến Tre?” Hát xong thì người cháu bảo không phải là “bay”, bay là Bắc Kỳ rồi, phải là “bai” trong gió; không phải là “Bến Tre”, mà phải là “Bếnh Tre” mới đúng với giọng Nam. Người cháu giúp ông sửa từng chữ, ông hát đi hát lại nhiều lần đến khi đúng chất Nam Bộ mới thôi. Sau đó, ông tập lại bài hát này cho ca sĩ Thu Nở rất kỹ, cũng từng chữ một, từng cách nhã chữ sao cho giống miền Nam bởi ca sĩ Thu Nở cũng không phải người Nam chính gốc. Đặc biệt, trong bài hát phải chú ý đến ba chữ “Ơi”: ”Ơi” trong câu hát ” Ơi những con người làm nên Đồng Khởi” phải thật hào hùng, “Ơi” trong “Ơi những cây dừa để lại cho ta bóng quê” phải lãng mạn, trữ tình và “Ơi” trong ” Ơi, tóc ai dài để lại dáng đứng Bến Tre” phải đầy lòng tự hào về quê hương Bến Tre.
Thành công mỹ mãn
Đầu năm 1981, khi nghe tin có Liên hoan ca múa các tỉnh phía Nam tại TPHCM. Thế là ông đăng kí cho Thu Nở đi thi. Đến ngày liên hoan, Thu Nở được giải nhất về đơn ca nữ và tác giả cũng được huy chương vàng về sáng tác. Sau tổng kết, Đài Truyền hình TP làm một chương trình báo cáo giới thiệu rộng rãi trước quần chúng gần xa. Và trong Đại hội Đảng bộ Bến Tre năm ấy, ca khúc “Dáng đứng Bến Tre” được vang lên qua sự thể hiện của ca sĩ Thu Nở khiến không ít đại biểu ngỡ ngàng, xúc động. Trong đó, bà Nguyễn Thị Định đã chạy lên ôm ca sĩ Thu Nở khóc nức nở. Từ đó, “Dáng đứng Bến Tre” đã như một biểu tượng, một bài tình ca gắn chặt với con người và vùng đất lịch sử này.
“Dáng đứng Bến Tre” thực sự sống mãi với thời gian và để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng mỗi người. Khi nghe xong khúc ca này, không ít người muốn được đặt chân tới vùng đất của những mái tóc dài và những rặng dừa soi bóng xuống dòng sông.
Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý sinh ngày 5/3/1925 tại Vinh, Nghệ An, quê gốc ở xã Phú Cường, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội. Ông sáng tác khoảng 50 tác phẩm, trong đó có các bài hát được đông đảo công chúng đón nhận như Dư âm, Mẹ yêu con, Dáng đứng Bến Tre, Bài ca năm tấn, Bài ca phụ nữ Việt Nam, Em đi làm tín dụng, Tấm áo chiến sỹ mẹ vá năm xưa, Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh, Người đi xây hồ Kẻ Gỗ, Cô nuôi dạy trẻ… Năm 2000, ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật. Hiện nay, ông đang cư ngụ tại số 94/19, Trần Khắc Chân, Quận 1, TP. Hồ Chí Minh.
Thanh Tuyền